Zrozumienie różnic między łańcuchem wartości a łańcuchem dostaw staje się kluczowe dla firm i ich interesariuszy w kontekście raportowania zrównoważonego rozwoju i ESG. Te dwa pojęcia mogą być mylone, ale mają fundamentalne znaczenie dla skutecznego zarządzania ryzykiem i szansami w całym cyklu życia produktu. Bazując na dokumencie „EFRAG IG 2: Value chain implementation guidance”, wyjaśnimy, na czym polegają te różnice i jak mogą one wpływać na strategię zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw.
Co to jest łańcuch dostaw?
Łańcuch dostaw obejmuje wszystkie działania związane z dostarczaniem surowców, komponentów lub usług, które są niezbędne do produkcji towarów lub usług w przedsiębiorstwie. To etapy, które poprzedzają produkcję — od pozyskiwania surowców po dostarczenie ich do fabryk. Dla wielu firm łańcuch dostaw stanowi kluczowy obszar, w którym mogą pojawiać się różnorodne ryzyka, takie jak brak zgodności z normami środowiskowymi czy społecznymi.
Co to jest łańcuch wartości?
Łańcuch wartości (value chain, VC) to szersze pojęcie, które obejmuje zarówno łańcuch dostaw, jak i wszystkie inne działania i procesy, jakie organizacja podejmuje, aby stworzyć wartość dla swoich produktów lub usług — od surowców, przez produkcję, aż po dostarczenie produktu do końcowego klienta i działania posprzedażowe.
Etapy w łańcuchu wartości dzieli się etapy wcześniejsze (upstream), jak i późniejsze (downstream) w stosunku do głównej działalności firmy.
Etapy upstream obejmują wszystkie procesy i działania, które mają miejsce przed rozpoczęciem głównej produkcji. Do działań upstream zalicza się pozyskiwanie surowców, wybór dostawców, zakup materiałów, transport do zakładów produkcyjnych oraz inne działania logistyczne, takie jak magazynowanie i zarządzanie zapasami. Etapy downstream dotyczą działań, które następują po zakończeniu produkcji i są bezpośrednio związane z dostarczeniem gotowego produktu do klientów. Do działań downstream zalicza się pakowanie, dystrybucję, zarządzanie kanałami sprzedaży, marketing oraz obsługę posprzedażową, w tym serwis i wsparcie techniczne. Działania te obejmują także budowanie relacji z klientami, monitorowanie satysfakcji, zarządzanie zwrotami i reklamacjami, a także komunikację z klientami w celu zwiększenia lojalności i zaangażowania.
W efekcie, łańcuch wartości nie tylko skupia się na efektywności produkcji, ale także na tworzeniu długoterminowej wartości poprzez optymalizację całego cyklu życia produktu – od surowca do satysfakcji klienta końcowego.
Dlaczego różnice między łańcuchem wartości a łańcuchem dostaw są ważne?
Zrozumienie pełnego łańcucha wartości jest kluczowe dla dokładnego raportowania ESG i identyfikacji ryzyk oraz szans na każdym etapie działalności firmy. Wiele firm skupia się jedynie na swoich bezpośrednich operacjach, co daje jedynie częściowy obraz ich wpływu na środowisko i społeczeństwo. Na przykład firma odzieżowa może spełniać wszystkie standardy pracy w swoich zakładach, ale nie uwzględniać warunków pracy u swoich dostawców surowców, co może negatywnie wpływać na jej całkowity wpływ na zrównoważony rozwój.
Praktyczne przykłady zastosowania różnic między łańcuchem wartości a łańcuchem dostaw
- Branża odzieżowa: europejska firma odzieżowa produkująca T-shirty w krajach poza UE może spełniać lokalne wymagania dotyczące wynagrodzeń i warunków pracy, ale jej dostawcy mogą działać w mniej restrykcyjnych warunkach, co wpływa na ogólny wpływ firmy na prawa pracowników.
- Branża zabawek: detalista z UE sprzedający zabawki wyprodukowane w krajach o niższych standardach bezpieczeństwa może nie zdawać sobie sprawy z ryzyk związanych z bezpieczeństwem i zdrowiem pracowników w tych fabrykach, co może prowadzić do nieoczekiwanych konsekwencji finansowych i wizerunkowych.
Jak zarządzać łańcuchem wartości w kontekście ESG?
Aby skutecznie zarządzać łańcuchem wartości w kontekście ESG, firmy powinny przeprowadzić dokładne mapowanie swojego łańcucha wartości, co oznacza identyfikację wszystkich kluczowych etapów i uczestników zarówno na wcześniejszych, jak i późniejszych etapach produkcji i dystrybucji. Jest to niezbędne do zrozumienia, gdzie mogą pojawiać się ryzyka i szanse. Ponadto ważne jest wprowadzenie procesu należytej staranności, który obejmuje regularne audyty i oceny dostawców oraz partnerów biznesowych. Taki proces pozwala na identyfikację potencjalnych punktów zapalnych i umożliwia szybką reakcję na ewentualne zagrożenia. Kluczowe jest również zachowanie transparentności poprzez ujawnianie pełnych informacji o działaniach w całym łańcuchu wartości. Dzięki temu firmy mogą budować zaufanie wśród interesariuszy, co wspiera ich długoterminowy sukces.
Rozróżnienie między łańcuchem wartości a łańcuchem dostaw jest nie tylko kwestią terminologii, ale fundamentalnym elementem strategii zrównoważonego rozwoju. Firmy, które rozumieją i skutecznie zarządzają swoim pełnym łańcuchem wartości, są lepiej przygotowane do identyfikacji i zarządzania ryzykami oraz wykorzystania szans, co przekłada się na ich długoterminowy sukces i pozytywny wpływ na otoczenie. Warto zatem podejść do tego tematu kompleksowo i z pełną świadomością jego znaczenia.
